Nội dung chính
Dư nợ cho vay margin lập kỷ lục chưa từng có trong lịch sử
Thị trường chứng khoán Việt Nam đang chứng kiến một hiện tượng đáng chú ý: dư nợ cho vay tại các công ty chứng khoán đã đạt mức cao chưa từng thấy. Theo số liệu mới nhất, tính đến cuối quý 1/2025, tổng dư nợ cho vay toàn thị trường đã tăng lên khoảng 280.000 tỷ đồng (tương đương 11 tỷ USD), tăng mạnh 35.000 tỷ đồng so với cuối năm 2024.
Đặc biệt, dư nợ margin đã đạt khoảng 273.000 tỷ đồng, tăng 33.000 tỷ đồng so với cuối năm 2024. Đây là con số cao nhất trong lịch sử chứng khoán Việt Nam, vượt xa cả thời kỳ VN-Index đạt đỉnh 1.500 điểm vào cuối năm 2021, đầu năm 2022.
Con số ấn tượng này đánh dấu sự tăng trưởng mạnh mẽ của hoạt động cho vay margin trên thị trường chứng khoán, nhưng đồng thời cũng dấy lên nhiều lo ngại về rủi ro tiềm ẩn khi thị trường biến động mạnh.
Các công ty chứng khoán hàng đầu ghi nhận dư nợ tăng mạnh
Nhiều công ty chứng khoán hàng đầu đã ghi nhận mức tăng dư nợ cho vay đáng kể trong quý 1/2025. Nổi bật trong số đó là:
- VPS: Ghi nhận mức tăng dư nợ mạnh nhất, đạt hơn 18.300 tỷ đồng, tăng 5.800 tỷ so với cuối năm 2024.
- SSI: Tăng hàng nghìn tỷ đồng, là một trong hai công ty có dư nợ trên 1 tỷ USD.
- TCBS: Trở thành công ty chứng khoán đầu tiên trong lịch sử có dư nợ cho vay vượt mức 30.000 tỷ đồng.
- VPBankS và KIS VN: Cũng ghi nhận dư nợ cho vay tăng mạnh.
Ngược lại, một số công ty như Vietcap, Mirae Asset và HSC lại có xu hướng thu hẹp hoạt động cho vay sau quý đầu năm 2025.
Hiện nay, toàn thị trường đã có 10 công ty chứng khoán có dư nợ cho vay trên 10.000 tỷ đồng, nhiều hơn 2 công ty so với thời điểm cuối năm 2024. Trong đó, TCBS và SSI là hai đại diện có dư nợ trên 1 tỷ USD.
Nguyên nhân dư nợ margin tăng đột biến
Sự tăng vọt của dư nợ margin trong quý 1/2025 có thể được giải thích bởi nhiều yếu tố:
1. Làn sóng tăng vốn của các công ty chứng khoán
Thời gian qua, nhiều công ty chứng khoán đã tích cực tăng vốn để củng cố nguồn lực, mở rộng hoạt động cho vay và đáp ứng nhu cầu Non Pre-funding của các tổ chức nước ngoài. Việc tăng vốn giúp các công ty này có thêm nguồn lực để mở rộng dư nợ margin.
2. Nhu cầu sử dụng đòn bẩy tài chính tăng cao
Nhà đầu tư cá nhân ngày càng tìm đến đòn bẩy tài chính để tăng hiệu quả đầu tư, đặc biệt trong bối cảnh thị trường có nhiều biến động. Margin giúp họ tận dụng cơ hội đầu tư mà không cần có đủ vốn.
3. Xu hướng “ngân hàng hóa” các công ty chứng khoán
Nhiều cổ đông lớn, lãnh đạo doanh nghiệp đã chuyển sang sử dụng dịch vụ vay deal (cầm cố cổ phiếu để vay vốn) tại các công ty chứng khoán khi kênh tín dụng ngân hàng và trái phiếu doanh nghiệp gặp khó khăn. Việc cầm cố cổ phiếu để vay vốn dễ dàng hơn nhiều so với thế chấp tài sản khác để vay ngân hàng hay phát hành trái phiếu.
Theo các chuyên gia đầu tư tại MBAz.net, đà tăng dư nợ cho vay hiện nay chỉ có một phần đến từ nhà đầu tư cá nhân, phần còn lại chủ yếu đến từ các tổ chức và “tay to” trên thị trường. Đáng chú ý, một phần dòng vốn này không hoàn toàn chảy vào thị trường mà được sử dụng cho các mục đích khác.
Rủi ro tiềm ẩn từ dư nợ margin cao kỷ lục
Dư nợ margin tăng vọt, lập kỷ lục mới ngay trước nhịp giảm sâu của thị trường đầu tháng 4/2025 đã dấy lên nhiều lo ngại về rủi ro tiềm ẩn. Trong giai đoạn đầu tháng 4, VN-Index đã mất hơn 220 điểm, lùi xuống dưới mốc 1.100 điểm – đáy 15 tháng, làm bay hơi khoảng 1,2 triệu tỷ đồng vốn hóa thị trường.
Rủi ro force sell trên diện rộng
Khi thị trường biến động mạnh theo chiều hướng tiêu cực, nhà đầu tư sử dụng margin đối mặt với nguy cơ bị force sell (bán giải chấp). Force sell xảy ra khi tỷ lệ ký quỹ của nhà đầu tư giảm xuống dưới ngưỡng an toàn, buộc công ty chứng khoán phải bán bớt chứng khoán để đảm bảo an toàn cho khoản vay.
Hiện tượng này đã diễn ra trên diện rộng trong đợt giảm sâu vừa qua, khiến hàng loạt cổ phiếu giảm sàn liên tiếp, tạo ra hiệu ứng “domino” khiến áp lực bán càng gia tăng.
Rủi ro từ nguồn vốn vay không phục vụ đầu tư
Theo các chuyên gia, một tình trạng đáng lo ngại là một phần dòng vốn vay margin không hoàn toàn chảy vào thị trường mà được chuyển sang sử dụng cho các mục đích khác. Điều này làm tăng rủi ro khi thị trường biến động mạnh, bởi dòng tiền không được sử dụng để đầu tư chứng khoán sẽ khó có khả năng trả nợ khi giá trị tài sản đảm bảo (cổ phiếu) giảm mạnh.
Tác động của dư nợ margin đến thị trường chứng khoán
Dư nợ margin tăng cao đã có những tác động đáng kể đến diễn biến thị trường chứng khoán trong quý 1/2025:
Thanh khoản thị trường cải thiện
Margin tăng mạnh đã góp phần thúc đẩy thanh khoản thị trường cải thiện đáng kể. Giá trị khớp lệnh bình quân trên HoSE liên tục tăng lên mức trên 18.000 tỷ/phiên trong tháng 3. Xu hướng này thậm chí còn bùng nổ hơn trong tháng 4 khi thị trường có nhiều biến động mạnh.
Tâm lý FOMO và biến động thị trường
Việc dòng tiền margin đổ mạnh vào thị trường đã góp phần tạo ra tâm lý FOMO (Fear Of Missing Out – Sợ bỏ lỡ cơ hội) ở nhiều nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư F0 thiếu kinh nghiệm. Khi thị trường điều chỉnh, áp lực bán từ các tài khoản margin càng làm gia tăng biến động thị trường.
Hồi phục sau nhịp giảm sâu
Mặc dù trải qua nhịp giảm sâu đầu tháng 4, thị trường đã nhanh chóng hồi phục nhờ cầu bắt đáy nhập cuộc. Thanh khoản dồi dào từ dư nợ margin tăng cao đã giúp thị trường có đủ sức mạnh để quay trở lại sau cú sốc.
Chiến lược đầu tư an toàn trong bối cảnh dư nợ margin cao
Với dư nợ margin đang ở mức cao kỷ lục, nhà đầu tư cần có chiến lược đầu tư thận trọng hơn để tránh rủi ro. Dưới đây là một số chiến lược đầu tư an toàn mà bạn có thể áp dụng:
1. Quản trị rủi ro khi sử dụng margin
Nếu bạn đang sử dụng margin, hãy đảm bảo tỷ lệ ký quỹ luôn ở mức an toàn, cao hơn nhiều so với mức tối thiểu quy định. Theo chuyên gia tại MBAz.net, một tỷ lệ ký quỹ an toàn nên cao hơn ít nhất 20-30% so với ngưỡng force sell của công ty chứng khoán.
2. Đa dạng hóa danh mục đầu tư
Không nên tập trung quá nhiều vào một cổ phiếu hoặc một nhóm ngành. Đa dạng hóa danh mục sẽ giúp bạn giảm thiểu rủi ro khi thị trường biến động mạnh. Hãy phân bổ vốn vào nhiều loại tài sản khác nhau như cổ phiếu, trái phiếu, tiền gửi, và các kênh đầu tư khác.
3. Ưu tiên các cổ phiếu có nền tảng cơ bản vững chắc
Trong bối cảnh dư nợ margin cao, các cổ phiếu có nền tảng cơ bản tốt, kết quả kinh doanh ổn định sẽ ít bị ảnh hưởng bởi các đợt bán tháo hơn. Ưu tiên các doanh nghiệp có dòng tiền mạnh, quản trị tốt và đang hoạt động trong ngành nghề có triển vọng tăng trưởng.
4. Giữ một phần tiền mặt sẵn sàng
Luôn giữ một phần tiền mặt trong danh mục để sẵn sàng tận dụng cơ hội khi thị trường điều chỉnh mạnh. Theo các nhà đầu tư thành công, tỷ lệ tiền mặt hợp lý trong giai đoạn biến động có thể từ 20-30% tổng danh mục.
5. Xây dựng kế hoạch đầu tư dài hạn
Thay vì tập trung vào lợi nhuận ngắn hạn và sử dụng đòn bẩy quá mức, hãy xây dựng kế hoạch đầu tư dài hạn, tập trung vào các cổ phiếu có tiềm năng tăng trưởng bền vững trong tương lai.
Dự báo xu hướng dư nợ margin trong quý 2/2025
Sau đợt biến động mạnh đầu tháng 4, nhiều chuyên gia dự báo dư nợ margin có thể sẽ điều chỉnh giảm trong quý 2/2025. Nguyên nhân chính đến từ:
- Tâm lý thận trọng tăng cao: Nhà đầu tư sẽ thận trọng hơn sau đợt giảm sâu, giảm sử dụng đòn bẩy tài chính.
- Các công ty chứng khoán siết chặt cho vay: Sau đợt force sell diện rộng, nhiều công ty chứng khoán có thể siết chặt các điều kiện cho vay margin.
- Thay đổi chính sách từ cơ quan quản lý: Cơ quan quản lý có thể đưa ra các biện pháp giám sát chặt chẽ hơn đối với hoạt động cho vay margin.
Tuy nhiên, với xu hướng các công ty chứng khoán tiếp tục tăng vốn, kỳ vọng nâng hạng thị trường vào tháng 9/2025, dư nợ margin vẫn có khả năng duy trì ở mức cao trong dài hạn.
Câu hỏi thường gặp về margin chứng khoán
1. Margin là gì và cơ chế hoạt động ra sao?
Trả lời: Margin (hay giao dịch ký quỹ) là hình thức vay tiền từ công ty chứng khoán để mua cổ phiếu. Nhà đầu tư sẽ sử dụng chính số cổ phiếu mua được làm tài sản đảm bảo cho khoản vay. Tỷ lệ cho vay margin thường từ 40-60% giá trị cổ phiếu, tùy theo quy định của từng công ty chứng khoán và danh mục cổ phiếu được phép giao dịch ký quỹ.
2. Force sell là gì và làm thế nào để tránh?
Trả lời: Force sell (bán giải chấp) là tình huống công ty chứng khoán bắt buộc phải bán cổ phiếu trong tài khoản của nhà đầu tư khi tỷ lệ ký quỹ giảm xuống dưới ngưỡng an toàn. Để tránh force sell, bạn nên:
- Duy trì tỷ lệ ký quỹ cao hơn nhiều so với ngưỡng an toàn
- Theo dõi thường xuyên tài khoản margin
- Bổ sung tiền khi nhận được thông báo call margin
- Chủ động bán bớt cổ phiếu khi thị trường có dấu hiệu điều chỉnh mạnh
3. Tại sao dư nợ margin cao là dấu hiệu cảnh báo rủi ro?
Trả lời: Dư nợ margin cao là dấu hiệu cảnh báo rủi ro vì:
- Khi thị trường điều chỉnh, áp lực force sell có thể tạo ra hiệu ứng domino khiến thị trường giảm sâu hơn
- Tâm lý FOMO có thể đẩy giá cổ phiếu lên cao quá giá trị thực
- Nhiều nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm có thể sử dụng đòn bẩy quá mức, dẫn đến rủi ro mất khả năng thanh toán
- Một phần dòng tiền vay margin có thể không chảy vào thị trường chứng khoán, tạo ra rủi ro hệ thống
4. Các công ty chứng khoán có hạn chế cho vay margin khi thị trường biến động không?
Trả lời: Có, khi thị trường biến động mạnh, nhiều công ty chứng khoán thường áp dụng các biện pháp như:
- Giảm tỷ lệ cho vay đối với một số cổ phiếu rủi ro cao
- Tăng lãi suất cho vay margin
- Loại bỏ một số cổ phiếu khỏi danh mục được phép giao dịch ký quỹ
- Yêu cầu bổ sung tài sản đảm bảo đối với các khoản vay hiện hữu
5. Nhà đầu tư nên sử dụng bao nhiêu phần trăm margin là an toàn?
Trả lời: Theo các chuyên gia đầu tư, tỷ lệ sử dụng margin an toàn phụ thuộc vào kinh nghiệm và khả năng chịu rủi ro của từng nhà đầu tư. Tuy nhiên, một nguyên tắc chung là không nên sử dụng quá 30-40% hạn mức margin được cấp. Nhà đầu tư mới nên bắt đầu với tỷ lệ thấp hơn, khoảng 10-20%, và chỉ tăng dần khi đã có kinh nghiệm quản trị rủi ro tốt.
Bạn đã từng sử dụng margin trong đầu tư chứng khoán chưa? Bạn có chiến lược nào để quản trị rủi ro khi sử dụng đòn bẩy tài chính? Hãy chia sẻ kinh nghiệm của bạn trong phần bình luận bên dưới!
Bài viết liên quan
- Các “Mánh Khóe Cáo Già” Trong Đầu Tư Chứng Khoán
- CLB MBAz: Những Nhà Đầu Tư Chứng Khoán Thành Công
- Chiến Lược Quản Trị Rủi Ro Trong Đầu Tư Chứng Khoán
- Phân Tích Kỹ Thuật Cho Nhà Đầu Tư Chứng Khoán Mới Bắt Đầu
- Cách Xây Dựng Danh Mục Đầu Tư Chứng Khoán Hiệu Quả
