Trong giai đoạn 2001–2002, 2007–2008 và 2019–2020, Fed đã 28 lần hạ lãi suất với các mục tiêu khác nhau. Trong đó, 2 giai đoạn trước gắn với khủng hoảng kinh tế năm 2001, 2007 (bong bóng dotcom và nợ bất động sản dưới chuẩn bị vỡ), giai đoạn sau gắn với suy thoái kinh tế và COVID-19.
Nhìn lại lịch sử, việc Fed cắt giảm lãi suất không hẳn mang lại lợi ích ngay lập tức cho thị trường chứng khoán. Thực tế, trong ngắn hạn, ở những giai đầu của chu kỳ hạ lãi suất từ năm 2000 đến nay, cả S&P 500 và VN-Index đều có xu hướng giảm điểm. Nguyên nhân là bởi việc cắt giảm lãi suất thường diễn ra trong bối cảnh kinh tế đang suy yếu và cần được kích thích.
Tuy nhiên, về trung và dài hạn, khi chính sách nới lỏng dần thẩm thấu, thị trường chứng khoán thường hồi phục và bước vào chu kỳ tăng trưởng mới. Do đó, nhà đầu tư cần thận trọng trong ngắn hạn, song với tầm nhìn dài hơi, việc nắm giữ cổ phiếu lại có thể mang lại lợi ích nhờ sự phục hồi của thị trường khi chính sách phát huy hiệu quả.
Trong giai đoạn từ ngày 3/1/2001 đến ngày 25/6/2003, Fed đã có 13 lần thực hiện hạ lãi suất, khoảng -5,5%, giá trị giảm trung bình là -0,42% mỗi lần. Tại chu kỳ hạ lãi suất này của Fed, chỉ số S&P 500 của Mỹ có mức tăng 14,32% và VN-Index cũng hưởng ứng tăng theo tới 66,39%.
Giai đoạn từ ngày 18/9/2007 đến ngày 16/12/2008, Fed đã 10 lần hạ lãi suất, giảm -5,25% (trung bình mỗi lần giảm 0,53%). Phản ứng trước những lần hạ lãi suất của Fed, chỉ số S&P 500 đã tăng 21,59% trong khoảng thời gian trên, còn trong nước, VN-Index cũng phục hồi mạnh mẽ từ đáy năm 2007 và tăng 84,56%.
Giai đoạn từ ngày 1/8/2019 đến ngày 16/3/2020, do tác động của dịch bệnh COVID-19, Fed đã quyết định hạ lãi suất -2,25% trong 5 lần. Tương tự những giai đoạn trước, chỉ số S&P 500 tiếp tục phản ứng tích cực, tăng mạnh 64,9%, trong khi VN-Index cũng tăng 49,88%.
Gần nhất, vào tháng 12/2024, Fed đã thông qua cắt giảm lãi suất cơ bản 0,25 điểm phần trăm, đưa phạm vi xuống 4,25%–4,5%. Đây là lần giảm đầu tiên kể từ sau chu kỳ tăng mạnh năm 2022–2023. Kể từ thời điểm công bố đến nay, VN-Index đã tăng hơn 29% còn chỉ số S&P 500 là khoảng 10%.
 |
| Biểu đồ VN-Index, lãi suất Fed và lãi suất điều hành giai đoạn 2000 – 2024 (Nguồn: ABS) |
Chứng khoán An Bình (ABS) cho rằng với độ mở lớn của nền kinh tế Việt Nam và tầm ảnh hưởng then chốt của Mỹ đối với kinh tế toàn cầu cũng như quan hệ Việt – Mỹ, các quyết sách nới lỏng của Fed cùng kịch bản hạ cánh cứng hay hạ cánh mềm của kinh tế Mỹ sẽ tác động trực tiếp đến Việt Nam. Vì vậy, nhà đầu tư cần theo dõi sát sao diễn biến để có những đánh giá và dự báo kịp thời.
Trong báo cáo mới đây, Chứng khoán Mirae Asset cho rằng, để cân bằng giữa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và ổn định lạm phát, Fed có khả năng sẽ sớm hạ lãi suất; kỳ vọng chung ghi nhận khoảng 4 lần hạ lãi suất trong năm 2025, tương ứng giảm từ 4,25%–4,5% về 3,25%–3,5% sau khi ước tính được mức độ ảnh hưởng của thương chiến với thông tin xoay quanh các thỏa thuận thương mại giữa Hoa Kỳ và các quốc gia đồng minh trong bối cảnh lạm phát vẫn đang tiếp tục xu hướng hạ nhiệt.
Chủ tịch Fed để ngỏ khả năng giảm lãi suất
Ngày 22/8/2025, tại hội nghị thường niên của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), Chủ tịch Fed Jerome Powell đã nhận định thị trường lao động Mỹ đang ở trạng thái cân bằng. Tuy nhiên, sự cân bằng này được tạo ra do “cả nguồn cung và nhu cầu lao động cùng đi xuống”.
“Tình huống bất thường này cho thấy rủi ro thị trường lao động suy yếu đang tăng lên. Nếu điều này thành hiện thực, tình hình sẽ xuống dốc rất nhanh”, ông Jerome Powell cảnh báo. Tuy nhiên, Fed cũng phải cân nhắc rủi ro thuế nhập khẩu châm ngòi cho “lạm phát cao kéo dài”.
 |
| Chủ tịch Fed Jerome Powell |
“Tỷ lệ thất nghiệp và các thước đo khác của thị trường lao động vẫn ổn định, cho phép chúng tôi thận trọng khi cân nhắc thay đổi lập trường chính sách. Tuy nhiên, khi chính sách tiền tệ vẫn ở vùng thắt chặt, sự biến động về cán cân rủi ro có thể khiến chúng tôi phải thay đổi”, ông Powell nói. Chủ tịch Fed giải thích rằng dù thuế nhập khẩu được dự báo khiến giá tăng, khả năng cao vẫn là tác động của nó đến lạm phát sẽ dần phai nhạt.
Theo giới phân tích, các bình luận trên cho thấy Powell để ngỏ khả năng giảm lãi suất trong phiên họp chính sách ngày 16–17/9. Tuy nhiên, điều này sẽ còn phụ thuộc lớn vào báo cáo việc làm và lạm phát sẽ công bố trước thời điểm đó. Nhà đầu tư cũng tăng dự báo khả năng Fed giảm lãi suất tháng 9. Theo đó, xác suất giảm 25 điểm cơ bản (0,25%) hiện lên tới gần 90%, cao hơn so với 75% trước khi Powell phát biểu.
Dù vậy, vị lãnh đạo này không tiết lộ lãi suất bao giờ sẽ giảm và giảm nhanh đến mức nào. Điều này có thể khiến ông tiếp tục chịu sức ép từ Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ông Trump cho rằng Mỹ hiện không lạm phát và Fed nên giảm lãi ngay.
Fed đã duy trì lãi suất chuẩn trong khoảng 4,25%–4,5% kể từ cuối năm ngoái. Các nhà hoạch định chính sách của Mỹ chần chừ vì lo thuế nhập khẩu của ông Trump có thể châm ngòi cho một đợt tăng giá mới. Lạm phát tại Mỹ hiện vẫn cao hơn mục tiêu 2% của cơ quan này.
NHNN nối lại kế hoạch bán ngoại tệ kỳ hạn
Ngày 22/8, theo thông tin từ thị trường liên ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) công bố kế hoạch bán ngoại tệ kỳ hạn có hủy ngang với thời hạn 180 ngày. Giao dịch áp dụng cho các tổ chức tín dụng có trạng thái ngoại tệ âm, với mức giá bán 26.550 VND/USD và dự kiến triển khai trong hai ngày 25 và 26/8. Số ngoại tệ bán ra tối đa cho mỗi ngân hàng được giới hạn nhằm đưa trạng thái ngoại tệ về cân bằng.
Với hợp đồng từ 100 triệu USD trở lên, các tổ chức tín dụng được phép hủy tối đa ba lần, trong khi hợp đồng dưới 100 triệu USD được phép hủy tối đa hai lần. Động thái này được triển khai trong bối cảnh tỷ giá chịu sức ép tăng và mục tiêu là góp phần ổn định thị trường ngoại hối.
Động thái này của NHNN được triển khai trong bối cảnh tỷ giá chịu sức ép tăng. Theo giới phân tích thị trường tiền tệ và liên ngân hàng, việc NHNN cung ứng các hợp đồng bán ngoại tệ kỳ hạn có hủy ngang ở mức 26.550 VND/USD được coi là nhằm tạo ngưỡng tham chiếu cho tỷ giá liên ngân hàng, đồng thời điều chỉnh kỳ vọng của thị trường về khả năng nới trần tỷ giá. Các hợp đồng kỳ hạn này cũng được nhận định sẽ dịch chuyển nhu cầu mua USD trong hệ thống ngân hàng sang giai đoạn cuối năm 2025 và đầu năm 2026, khi nguồn cung ngoại tệ dự kiến được bổ sung từ dòng kiều hối và khả năng Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) điều chỉnh giảm lãi suất.
Cũng theo giới phân tích thị trường liên ngân hàng, trong cơ chế điều hành tỷ giá thông qua việc sử dụng dự trữ ngoại hối, NHNN có thể lựa chọn bán ngoại tệ theo hình thức giao ngay (spot) hoặc kỳ hạn (forward) tùy thuộc diễn biến thị trường. Với hình thức bán giao ngay, việc thanh toán được thực hiện tức thì, giúp tác động nhanh đến cung – cầu ngoại tệ và hạ nhiệt thị trường, song đồng thời quy mô dự trữ ngoại hối cũng giảm tương ứng sau giao dịch.
Ngược lại, hình thức bán kỳ hạn thường được thực hiện với thời hạn 3–6 tháng, kèm theo điều khoản hủy ngang, cho phép neo kỳ vọng tỷ giá trung hạn, hạn chế đầu cơ và hút VND ra khỏi hệ thống qua cơ chế ký quỹ mà không làm sụt giảm dự trữ ngoại hối ngay lập tức. Với quyền hủy ngang, NHNN có thể linh hoạt điều chỉnh, thậm chí không thực hiện hợp đồng nếu thị trường tự cân bằng trước ngày đáo hạn.
Trong khi đó, dự trữ ngoại hối của Việt Nam theo số liệu IMF công bố trung tuần tháng 7 đạt 79,75 tỷ USD trong tháng 5/2025, giảm nhẹ so với 80,1 tỷ USD tháng 4 và thấp hơn so với vùng 88–89 tỷ USD đầu năm 2024. Quy mô này tương đương hơn 2 tháng nhập khẩu, trong khi khuyến nghị chung của IMF là khoảng 3 tháng. Dù vậy, mức dự trữ hiện tại vẫn được giới phân tích đánh giá là đủ để NHNN duy trì vai trò điều tiết và sử dụng các công cụ linh hoạt nhằm ổn định thị trường ngoại hối trong bối cảnh nhiều nguồn cung ngoại tệ dự kiến sẽ gia tăng vào các quý tới.
 |
| Diễn biến dự trữ ngoại hối của Việt Nam từ 01/2024 đến 05/2025. Nguồn: IMF, Trading Economics, Macromicro. |
Thực tiễn những năm gần đây cho thấy NHNN đã nhiều lần sử dụng công cụ bán kỳ hạn để ổn định thị trường. Năm 2022, khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) liên tục nâng lãi suất quỹ liên bang khiến tỷ giá USD/VND chịu áp lực, NHNN triển khai bán kỳ hạn lượng lớn ngoại tệ để kìm hãm đà tăng. Song do áp lực kéo dài, đến tháng 7/2022, NHNN phải chuyển sang bán giao ngay và nâng giá bán can thiệp lên mức 23.400 VND/USD. Ước tính trong 9 tháng đầu năm 2022, tổng lượng ngoại tệ bán ra vượt 20 tỷ USD, tương đương hơn 20% dự trữ ngoại hối cuối năm 2021.
Đến năm 2024, khi tỷ giá biến động mạnh với mức tăng trên 5% so với cuối 2023, NHNN tiếp tục kết hợp bán giao ngay và phát hành tín phiếu để hút bớt thanh khoản. Tính đến cuối tháng 6/2024, lượng ngoại tệ bán giao ngay đã vượt 6 tỷ USD, ngang bằng mức mua vào cả năm trước; đến quý IV, áp lực quay trở lại khiến NHNN nâng giá bán can thiệp ngoại tệ lên 25.450 VND/USD, đưa tổng lượng can thiệp trong năm lên khoảng 9,4 tỷ USD.
Bước sang năm 2025, NHNN điều chỉnh linh hoạt hoạt động thị trường mở (OMO) và phát hành tín phiếu theo biến động thanh khoản và tỷ giá. Từ đầu năm đến tháng 3, NHNN phát hành hơn 65.000 tỷ đồng tín phiếu, sau đó liên tục hạ lãi suất từ 4% xuống 3,1%/năm và tạm dừng phát hành để hỗ trợ mặt bằng lãi suất. Từ ngày 24/6, NHNN mở lại kênh tín phiếu, đồng thời cho vay cầm cố giấy tờ có giá kỳ hạn dài. Ngoài ra, trong tháng 7, NHNN cũng tiếp tục chào bán tín phiếu kỳ hạn 7 ngày tại một số phiên, qua đó kết hợp điều tiết thanh khoản và định hướng ổn định tỷ giá.
Tỷ giá USD/VND liên tục lập đỉnh
Phiên ngày 22/8, NHNN công bố tỷ giá trung tâm ở mức 25.298 VND/USD, tăng 3,93% so với cuối năm 2024 và là mức cao nhất kể từ tháng 1. Trên thị trường liên ngân hàng, theo dữ liệu từ Hội Nghiên cứu thị trường Liên Ngân hàng (VIRA) tỷ giá đạt 26.350 VND/USD, giảm nhẹ so đỉnh 26.432 VND/USD của phiên ngày 21/8 chưa đầy 100 đồng. Trong khi đó, chỉ số Dollar Index (DXY) – thước đo sức mạnh đồng USD quốc tế – giảm 11,13% xuống 97,72 điểm, phản ánh áp lực mất giá của VND chủ yếu bắt nguồn từ yếu tố nội tại thay vì xu hướng toàn cầu.
 |
| Diễn biến tỷ giá USD/VND và chỉ số DXY từ đầu năm 2025 đến nay. Nguồn: Ngân hàng Nhà nước (NHNN), Hội Nghiên cứu Thị trường Liên ngân hàng (VIRA). |
Diễn biến trong tám tháng đầu năm cho thấy sức ép tỷ giá ngày càng lớn. Tỷ giá trung tâm dao động từ 24.325 đến 25.298 VND/USD với độ lệch chuẩn gần 281 đồng, trong khi tỷ giá liên ngân hàng biến động mạnh hơn trong vùng 25.100 – 26.432 VND/USD với độ lệch chuẩn hơn 330 đồng. Khoảng cách giữa hai mức tỷ giá duy trì bình quân 969 đồng/USD, tương đương 3,9%, và có xu hướng nới rộng khi VND suy yếu.
Cùng ngày, theo dữ liệu từ Hội Nghiên cứu Thị trường Liên Ngân hàng (VIRA), lãi suất VNIBOR VND trên thị trường liên ngân hàng đồng loạt tăng trở lại. Kỳ hạn qua đêm đạt 4,96%/năm, tăng 0,40 điểm % so với phiên trước và cao hơn 0,99 điểm % so với đầu năm. Các kỳ hạn một tuần và hai tuần lần lượt lên 5,16% và 5,60%, trong khi kỳ hạn một tháng đạt 5,7%/năm, cao hơn vùng 5,3% ngày 18/8 và tăng 0,40 điểm % so với đầu năm. Như vậy, mặt bằng lãi suất đã phục hồi rõ rệt sau khi giảm mạnh giữa tháng, từ đỉnh 6,73% ngày 7/8 xuống đáy 3,88% ngày 14/8 trước khi bật tăng trở lại.
 |
| Diễn biến lãi suất VNIBOR VND và USD ngày 22/8/2025. Nguồn: NHNN, Hội Nghiên cứu Thị trường Liên ngân hàng (VIRA). |
Sự gia tăng lãi suất VND cho thấy dù NHNN đã bơm ròng quy mô lớn qua kênh OMO nhằm hỗ trợ tín dụng và góp phần đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 8,3–8,5% trong năm nay, nhu cầu vốn ngắn hạn trong hệ thống vẫn vượt cung, khiến mặt bằng lãi suất tiếp tục đi lên. Trong phiên 22/8, cơ quan điều hành bơm mới 53.295 tỷ đồng với lãi suất 4%/năm qua OMO, sau khi cấn trừ 32.089 tỷ đồng đáo hạn, đưa lượng bơm ròng đạt 21.206 tỷ đồng – mức cao nhất trong gần một tháng và nâng dư nợ OMO lên 198.934 tỷ đồng. Tuy nhiên, lượng vốn này chỉ bù đắp một phần thiếu hụt khi tín dụng mở rộng nhanh, trong khi huy động tăng chậm. Do đó, cung – cầu vốn trên thị trường liên ngân hàng vẫn căng thẳng, khiến lãi suất duy trì xu hướng tăng và kéo theo áp lực tỷ giá ở mức cao.
Trái lại, lãi suất VNIBOR USD liên ngân hàng hầu như đi ngang, ổn định quanh 4,3 – 4,46%/năm và thấp hơn khoảng 0,14 – 0,17 điểm % so với đầu năm. Nhờ vậy, chênh lệch lãi suất VND – USD (gap swap) vẫn duy trì ở trạng thái dương. Riêng tại kỳ hạn qua đêm, khoảng cách nới rộng từ 0,46 điểm % ngày 14/8 lên 0,66 điểm % ngày 22/8, qua đó tạo lực đỡ ngắn hạn cho VND trong bối cảnh tỷ giá liên ngân hàng tiến sát 26.400 VND/USD.
Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 7 diễn ra vào ngày 7/8 vừa qua, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết tỷ giá VND/USD đang chịu tác động kép từ yếu tố kinh tế và tâm lý thị trường. Bà nhấn mạnh trong bối cảnh lãi suất USD tăng cùng với chính sách thuế quan của Mỹ, việc điều hành chính sách tiền tệ gặp nhiều thách thức. Dù vậy, lãi suất cho vay trong nước vẫn giảm khoảng 0,4%/năm so với cuối năm 2024, phản ánh nỗ lực hỗ trợ doanh nghiệp. Tuy nhiên, Thống đốc cũng khẳng định nếu áp lực tỷ giá tiếp tục gia tăng, NHNN sẽ cân nhắc không giảm thêm lãi suất để tránh gây bất ổn vĩ mô.
Trước đó, tại buổi họp báo thông tin kết quả hoạt động ngân hàng 6 tháng đầu năm 2025 diễn ra vào ngày 8/7, ông Phạm Chí Quang – Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ – lý giải rằng việc VND tiếp tục mất giá dù chỉ số Dollar Index (DXY) giảm hơn 10% chủ yếu do mặt bằng lãi suất trong nước được duy trì ở mức thấp để hỗ trợ tăng trưởng. Theo ông, điều này khiến chênh lệch lãi suất VND – USD có giai đoạn âm, kích thích xu hướng nắm giữ ngoại tệ, bên cạnh tác động từ dòng vốn ngoại rút ròng trên thị trường chứng khoán và biến động chính sách thuế quan của Mỹ.
Trên bình diện quốc tế, tại hội nghị Jackson Hole ngày 22/8, Chủ tịch Fed Jerome Powell phát tín hiệu cơ quan này có thể cắt giảm lãi suất trong cuộc họp tháng 9 do rủi ro thị trường lao động suy yếu và tác động từ thuế quan mới. Giới đầu tư hiện định giá xác suất Fed hạ lãi suất 0,25 điểm % trong kỳ họp 16–17/9 ở mức khoảng 90%, trong khi lãi suất mục tiêu vẫn duy trì vùng 4,25% – 4,5% từ cuối năm ngoái. Diễn biến này có thể ảnh hưởng đến chênh lệch lãi suất USD – VND, qua đó tạo thêm dư địa cho NHNN trong điều hành tỷ giá.
Ở trong nước, yếu tố thanh khoản ngân hàng tiếp tục là biến số quan trọng. Theo số liệu NHNN, tổng phương tiện thanh toán (M2) trong bảy tháng đầu năm tăng 7,5%, tương ứng hơn 1,343 triệu tỷ đồng, chủ yếu từ quá trình cơ cấu lại bốn ngân hàng yếu kém. Trong khi đó, tín dụng tăng 9,64–9,68% còn huy động vốn chỉ tăng 6,72%, tạo khoảng cách 1,4 triệu tỷ đồng và một phần gây sức ép lên cân đối vốn của các ngân hàng thương mại.
Trước bối cảnh đó, NHNN đã nâng chỉ tiêu tín dụng từ cuối tháng 7 và ban hành Thông tư 23/2025/TT-NHNN giảm 50% dự trữ bắt buộc cho bốn ngân hàng nhận chuyển giao, giải phóng khoảng 50.000–60.000 tỷ đồng vốn dự trữ. Các biện pháp này vừa hỗ trợ thanh khoản hệ thống, vừa gián tiếp ổn định cung – cầu ngoại tệ và tỷ giá.
Cùng ngày 22/8, trên thị trường chứng khoán, VN-Index mất 42,53 điểm (2,52%) xuống 1.645,47 điểm, VN30-Index lùi gần 61 điểm với 26 mã giảm, trong đó nhiều cổ phiếu vốn hóa lớn rơi xuống sàn. HNX-Index giảm 4,19% và UPCoM-Index mất 1,19%. Thanh khoản toàn thị trường đạt 68.700 tỷ đồng, riêng rổ VN30 chiếm gần một nửa. Lực bán lan rộng với gần 700 mã đỏ giá, trong đó hơn 50 cổ phiếu giảm kịch biên độ. Khối ngoại tiếp tục bán ròng hơn 1.300 tỷ đồng. Diễn biến tiêu cực này diễn ra trong bối cảnh chứng khoán Mỹ cũng đồng loạt điều chỉnh khi nhà đầu tư chờ đợi phát biểu của Chủ tịch Fed tại hội nghị Jackson Hole.
